“Rustavi Bələdiyyəsi Məclisi və Meriyası mövcud təcrübəni nəzərdən keçirməli, həyata keçirilən tədbirlər haqqında məlumatların yayılması üsullarını, maliyyələşmə məsələsini müzakirə etməli və əhalinin maraqlarını nəzərə alaraq rasionallıq prinsipinə uyğun olaraq optimal qərar qəbul etməlidir. Bu, əhali üçün faydalı xidmətlərin alınmasını və bölüşdürülməsini və büdcə vəsaitlərinin rasional xərclənməsini asanlaşdıracaq”, – Rustavi Bələdiyyəsinin 2019-2020-ci illərdə fəaliyyətini öyrənən Dövlət Auditi İdarəsi öz hesabatında yazıb.

Agentlik maliyyə vəsaitlərinin və nəzərdə tutulan infrastruktur layihələrinin idarə edilməsində yol verilmiş nöqsanlarla yanaşı, bir sıra digər halları da müəyyən edib: istifadə olunmamış layihə-məsrəf sənədləri, qənaətsiz xərclər, qeyri-qanuni diskvalifikasiya, qəbuledilməz rüsumlar və dövlət gəlirləri, əsassız avtomobil icarəsi və əmlak icarəsi.

Hesabatda bildirilir ki, Rustavi Bələdiyyəsinin balans qalığı 1 yanvar 2019-cu il tarixinə 9 741 100 lari təşkil edib. Nağd pul vəsaitlərinin istifadəsi (azalması) 1531,100 lari təşkil etsə də, il üçün 9 496 400 lari xərclənməsi nəzərdə tutulmuşdu. 2019-cu ilin sonunda qalıq 8 210 700 lari idi. Buradan 4.710.600 lari – sərbəst qalıq. Agentliyin məlumatına görə, qalıq tenderdə qənaət və gəlir planının artıqlaması hesabına yaranıb. 2020-ci ilin büdcəsində əvvəlki ildən 8 169 100 lari istifadə müəyyən edilib. Bunun yalnız 266.400 lari mənimsənilib. İlin sonuna qalıq 7 944 300 lari təşkil edib ki, bunun da 4 504 800 lari sərbəst qalıqdır. Dövlət Auditi İdarəsi yazır ki, bələdiyyə 2019-2020-ci illər üçün büdcədə nəzərdə tutulan infrastruktur layihələrinin bir hissəsini həyata keçirə bilməyib ki, bu da sərəncamında olan maliyyə vəsaitlərinin səmərəsiz idarə olunmasından xəbər verir.

Audit qrupu layihə-məsrəf sənədlərini araşdırmış və müəyyən etmişdir ki, həyata keçirilən nəzarət prosedurları bəzi hallarda məhsulun qüvvədə olan standart və normalara uyğun olmasını təmin etmir. O cümlədən, 2019-2020-ci illərdə tikinti satınalmaları ilə bağlı imzalanmış yüz əlli altı müqavilədən altmış müxtəlif dəyişiklik edilib. Layihələr bütün işləri əhatə etməyib, smetaların düzgün tərtib olunmaması, həcmlərin qeyri-dəqiq olması və s. Mövcud çatışmazlıqlar tamamlanma müddətinin artmasına səbəb oldu. Ümumi dəyəri 20 459 400 lari (2019-cu ildə 11 623 500 lari; 2020-ci ildə 8 835 900 lari) olan 28 infrastruktur layihəsi 10 gündən 92 günə qədər gecikmə ilə tamamlanıb. Bu isə o deməkdir ki, əhaliyə müvafiq xidmətlər gecikdirilib.

2019-cu ildə bələdiyyə tərəfindən 2 676 900 lari dəyərində asfalt yol və drenaj şəbəkəsi işləri görülüb. İşlərin gedişi zamanı müqaviləyə altı dəyişiklik edilib, həcmlər və plan-qrafik dəqiqləşdirilib, bununla əlaqədar işlərin yekun təhvil verilməsi müddəti 80 gün uzadılıb. Qeyd edək ki, satınalan şirkətlə 2 676 892 lari məbləğində müqavilə imzalasa da, layihənin icrası zamanı qiymət artıb və son olaraq, 2 943 259 lari ödəyib.

Maraqlıdır ki, işləri “Qza” MMC icra edib. Şirkətin direktoru Malxaz Dumbadze 2012-2021-ci illər ərzində siyasi partiyanın xeyrinə ianə kimi 100 min lari köçürüb. Buradan, 15 000 lari - 2012-ci ildə "Gürcüstan satılmır" partiyası üçün, qalanı isə "Gürcü Arzusu - Demokratik Gürcüstan Naminə" partiyasına ianə edib. Şirkətin 100% payının meneceri Giorgi Çkoniya hakim partiyaya ümumilikdə 240 000 lari, 2012-ci ildə isə 60 000 lari “Gürcüstan satılmır” partiyasına köçürüb.

Audit İdarəsinin məlumatına görə, nöqsanlı layihə sənədlərinə müqavilə şərtləri və dəyəri təsir göstərib, bu da satınalma şərtlərini pisləşdirib, buna baxmayaraq, bələdiyyə layihə sənədlərinin təminatçısına qarşı heç bir tədbir görməyib (cərimələr/hesablamalar).

Hesabat dövründə bələdiyyə tərəfindən smeta dəyəri 4 411 500 lari olan layihələrin icrasını nəzərdə tutan ümumilikdə 137 200 lari dəyərində layihə-məsrəf sənədləri satın alınıb. Buna baxmayaraq, meriyası işlərin satın alınması üçün tender elan etməyib. O cümlədən, 2019-cu ildə bələdiyyə Dostluq prospektindəki binaların fasadlarının bərpası üçün sənədləri alıb və bunun üçün 42 700 lari ödəyib. 2021-ci ildən layihə həyata keçirilməyib. Bələdiyyələrin İnkişafı Fondunun layihəsi çərçivəsində fasadların bərpasına ötən ildən başlanılıb. Buradan irəli gələrək, meriya tərəfindən layihə-məsrəf sənədləri üçün ödənilən məbləğ səmərəsiz xərc kimi qiymətləndirilə bilər

Bələdiyyə 2017-2018-ci illərdə 41 200 lariyə alınmış layihə-məsrəf sənədlərindən istifadə etməyib, onun əsasında smeta dəyəri 6 162 200 lari olan on səkkiz layihə həyata keçirilməli idi. Onların arasında Rustavidə zədələnmiş evlərin möhkəmləndirilməsinin sənədləşdirilməsindən söhbət gedir. Məsul şəxsin sözlərinə görə, maliyyə vəsaiti yetərincə olmadığından layihələr həyata keçirilə bilməyib. Audit İdarəsi hesab edir ki, bələdiyyə layihəyə real ehtiyacı, smeta dəyərini və maliyyə mənbəyini ilkin mərhələdə müəyyən etməli idi və layihə-xərc sənədləri yalnız bundan sonra alınmalı idi. Agentlik audit obyekti arqumentini əhəmiyyətsiz hesab edir, çünki onun həmin vaxt əhəmiyyətli həcmdə sərbəst qalığı mövcud idi.

Bələdiyyə tərəfindən işlərin təhvil müddətinin pozulmasına görə doxsan bir müqavilə üzrə cərimə sanksiyaları tətbiq edilib. Auditorlar müəyyən ediblər ki, bələdiyyə cəriməni səhv hesablayıb. Konkret olaraq, sifarişçi müqavilənin ümumi dəyərinə görə deyil, plan-qrafikdə göstərilən hər bir maddənin dəyərinə əsaslanaraq, yekun təhvil-təslim müddətinin bitmə tarixindən işlərin faktiki başa çatdırılma vaxtına qədər cərimə hesablayıb. Məsələn, Rustavidə Saakadze küçəsində 402 300 lari dəyərində yol örtüyünün bərpası işləri təchizatçı tərəfindən 101 gün gecikmə ilə başa çatdırılıb. Tərəflər müqavilənin şərtlərini yeddi dəfə dəyişib. Bələdiyyə şirkəti 25 400 lari cərimələyib. Müqaviləyə əsasən, 40 600 lari məbləğində cərimə ödənilməli idi.

Auditor qrupu 2019-2020-ci illərdə həyata keçirilən layihələrin bəzilərinə baxış keçirib və bir neçəsində müxtəlif nöqsanlar aşkar edib. Görülən işlərə meriyanın nümayəndələrindən ibarət təftiş qrupu tərəfindən baxış keçirilib. Bundan əlavə, sifarişçi ekspert təşkilatlarının müsbət rəyi əsasında layihəni təhvil verilmişdir. Məlum olub ki, bələdiyyə tərəfindən tətbiq edilən nəzarət prosedurları bir sıra hallarda mövcud standartlara və işlərin keyfiyyət normalarına əməl olunmasını təmin etməyib, bu səbəbdən təhvil verilmiş obyektlərin bəzilərində nasazlıq yaranıb. Meriya tədarükçülərə etibarlı zəmanət müddəti olan obyektlərdə aşkar edilmiş çatışmazlıqların aradan qaldırılmasını tələb edən məktublar göndərdi, baxmayaraq ki, bunu audit prosesi zamanı etdi.

Auditorlar tərəfindən müəyyən edilən hallar arasında pulsuz yeməkxanalar üçün iaşə xidmətlərinin göstərilməsi üçün satınalmalara diqqət yetirilir. Müəyyən olduğu kimi, 2021-ci ilə qədər benefisiarları fasiləsiz qida ilə təmin etmək üçün meriya həmin ilin yanvarında tender elan etdi. Bu o deməkdir ki, ilin əvvəlindən xidmət göstərilə bilməyib. Məsul şəxs auditorlarla gecikməyə səbəb kimi menyunun dəqiqləşdirilməsini və qiymət araşdırması prosesinin yubanmasını göstərib. Martın 25-də tenderə xitam verilib. Bu dəfə səbəb ərzaq satış məntəqələrinin yerini və maksimum faydalananların sayını müəyyən etmək olub. Audit İdarəsi hesab edir ki, meriya tenderi elan etməmişdən əvvəl bunu öyrənə bilərdi.

2021-ci ilin aprel ayında yeni tender elan edildi. Müqavilə 2022-ci il sentyabrın 1-dən fevralın 1-dək xidmətlərin göstərilməsini nəzərdə tuturdu. Müqavilənin dəyəri 455 800 lari təşkil edir ki, bu da ayda orta hesabla 86 000 lari təşkil edir. Bundan əvvəl, yeddi aydır ki, bələdiyyə təcili olaraq həyata keçirilən sadələşdirilmiş satınalma əsasında xidmət göstərirdi. Ümumi dəyəri 789 100 lari olan cəmi beş müqavilə imzalanıb ki, bu da ayda orta hesabla 112 700 lari təşkil edir. Müvafiq olaraq, bələdiyyə hər ay təxminən 26,700 lari əlavə ödəyirdi.

Xatırlatmaq istərdik ki, „Fakt-Metr” daim Dövlət Auditi İdarəsinin hesabatlarına nəzarət edir. Mühüm amil odur ki, müxtəlif bələdiyyələrin müxtəlif dövrlərdə həyata keçirdikləri fəaliyyət hesabatlarında bir çox hallar eynidir. Məsələn: nöqsanlara, nəzarət mexanizminin zəifliyinə, maliyyə vəsaitlərinin səmərəsiz və qənaətsiz xərclənməsinə faktiki olaraq bütün bələdiyyələrin fəaliyyət hesabatlarında rast gəlinir. Tövsiyələr də ildən-ilə demək olar ki, dəyişməz qalır ki, bu da dövlət büdcəsinə yersiz münasibətin sistemli olması təəssüratı yaradır.