პროფესიული განათლება არის სახელობო განათლება, რომელიც ადამიანს ვაჭრობის, ხელოსნობისა თუ ტექნიკური ტიპის, ასევე სხვადასხვა სფეროში (ინჟინერია, მედიცინა, არქიტექტურა, იურისპრუდენცია და ა.შ.) დამხმარე სამუშაოების შესასრულებლად ამზადებს. პროფესიული განათლების სისტემის ამოცანაა უზრუნველყოს ქვეყანაში ბიზნესისათვის ძირითადი სამუშაო ძალის ბირთვის მომზადება. შესაბამისად, პროფესიული განათლება ქვეყნის განვითარების გზაზე პრიორიტეტული და გრძელვადიან შედეგებზე გათვლილი სფეროა. საქართველოში პროფესიული განათლების დაბალმა პრესტიჟმა, პოტენციური სტუდენტების ინფორმირებულობის ძალიან დაბალმა დონემ, გარკვეული პროფესიების დაუფლების შესაძლებლობის არ არსებობამ, პროფესიული კვალიფიკაციის სისტემის დახვეწის აუცილებლობამ, პროფესიული განათლების მომზადების სფეროში ხარისხის უზრუნველყოფის სისტემის არ არსებობამ და  პროფესიული განათლების ხელმისაწვდომობის პრობლემამ გააჩინა რეფორმების გატარების რეალური საჭიროება, რისთვისაც  2007 წლის 23 აპრილს, საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „პროფესიული განათლების შესახებ

“. აღნიშნული კანონი იყო პირველი წინ გადადგმული ნაბიჯი სისტემაში არსებული აშკარა პრობლემების გადაჭრის გზაზე.

საქართველოში მოქმედი პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულებები ორ კატეგორიად იყოფა: პროფესიული კოლეჯი - პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულება, რომელიც მხოლოდ პირველი სამი საფეხურის პროფესიულ საგანმანათლებლო პროგრამებს ახორციელებს. საზოგადოებრივი კოლეჯი -

პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულება, რომელიც პროფესიული საგანმანათლებლო პროგრამის პარალელურად მოსამზადებელ ზოგადსაგანმანათლებლო ან/და ლიბერალური განათლების საგანმანათლებლო პროგრამებს ახორციელებს. ის ასევე, უფლებამოსილია ქართული ენის საგანმანათლებლო პროგრამა განახორციელოს. გარდა ამისა, კანონის მიხედვით, სახელობო საგანმანათლებლო პროგრამები შეიძლება განხორციელდეს ზოგადსაგანმანათლებლო და უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში.

დღეისათვის საქართველოში 67 საზოგადოებრივ-პროფესიული კოლეჯი ფუნქციონირებს, მათგან ავტორიზებული სახელმწიფო საზოგადოებრივ/პროფესიული კოლეჯი არის 17, სახელმწიფო წილობრივი მონაწილეობით დაფუძნებული კოლეჯი - 6, ხოლო ავტორიზებული კერძო პროფესიული/საზოგადოებრივი კოლეჯი - 44. რაც შეეხება ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებს, 7 კერძო და 1 სახელმწიფო დაწესებულება შეასწავლის პროფესიულ განათლებას, ხოლო უმაღლეს საგანმანათლებლო საფეხურზე 16 კერძო და 15 სახელმწიფო დაწესებულება. საბოლოო ჯამში, საქართველოში 106 დაწესებულებაშია შესაძლებელი სტუდენტი დაეუფლოს პროფესიულ განათლებას, მათგან 67 კერძოა, ხოლო 39 სახელმწიფო.

აღსანიშნავია, რომ პროფესიული განათლება საქართველოში დიდი პოპულარობით ვერ სარგებლობს. თითქმის ყოველ წელს პროფესიული სასწავლებლების სტუდენტთა მიღების ნაკადები იკლებს. 2017 წელს, 2016 წელთან შედარებით, პროფესიული სასწავლებლების მიერ მიღებული ნაკადის რაოდენობა შემცირებულია, მნიშვნელოვნად არის შემცირებული 2013 წელთან შედარებით, ყოველ მომდევნო წელს მიღებული სტუდენტების რაოდენობაც როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო პროფესიულ სასწავლებლებში. თუ 2013 წელს სახელმწიფო პროფესიული სასწავლებლებით სარგებლობდა 12 499 სტუდენტი, ხოლო კერძოთი - 6 566, იგივე მაჩვენებლები 2017 წლისთვის 11 533 და 4 613-ია (იხ. ცხრილი 1; ცხრილი 2).

ცხრილი 1:

სახელმწიფო პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში სტუდენტთა მიღება დაწესებულების სტატუსისა და ტიპის მიხედვით, 2013-2017 წლები

	2013	2014	2015	2016	2017
ზოგადსაგანმანათლებლო	0	0	0	21	20
პროფესიული	4 369	4 083	4 106	4 197	4 082
საზოგადოებრივი	6 842	4 767	5 078	5 122	5 600
უმაღლესი საგანმანათლებლო	1 288	1 368	1 998	2 489	1 831
სულ	12 499	10 218	11 182	11 829	11 533

  ცხრილი 2:

კერძო პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში სტუდენტთა მიღება დაწესებულების სტატუსისა და ტიპის მიხედვით, 2013-2017 წლები

	2013	2014	2015	2016	2017
ზოგადსაგანმანათლებლო	149	101	97	151	52
პროფესიული	911	631	522	386	391
საზოგადოებრივი	4 555	3 664	3 226	3 080	3 202
უმაღლესი საგანმანათლებლო	951	547	774	894	968
სულ	6 566	4 943	4 619	4 511	4 613

როგორც ცხრილი 2-დან ჩანს, განსაკუთრებით აშკარაა შემცირება კერძო პროფესიულ სასწავლებლებში, რისი გამომწვევიც, ძირითადად, დაფინანსების წესია. კერძო პროფესიული სასწავლებლები ვერ სარგებლობენ სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი ვაუჩერების სისტემით, სახელმწიფო პროფესიულ სასწავლებლებში კი არ არის საკმარისი ადგილები, რათა დაკმაყოფილდეს საბაზრო მოთხოვნა.  კერძო პროფესიული კოლეჯები სახელმწიფოსგან არანაირი სახის ფინანსურ დახმარებას არ იღებენ, რაც მათ კონკურენტუნარიანობის ხარისხს საკმაოდ ამცირებს. რეალურად, ბაზარზე არსებობს სახელმწიფო და კერძო კოლეჯები იდენტური სპეციალობებით და როდესაც სახელმწიფო კოლეჯში სწავლას სახელმწიფო აფინანსებს, შესაბამისად, სტუდენტთა უმრავლესობა სახელმწიფო კოლეჯში სწავლას არჩევს. ამასთან, კერძო კოლეჯების კონკურენტები არამარტო სახელმწიფო კოლეჯები არიან, არამედ უმაღლესი და საშუალო სასწავლო დაწესებულებები, რომელთაც სურვილის შემთხვევაში, კანონმდებლობით მინიჭებული აქვთ პროფესიული პროგრამების სწავლების უფლებაც.

აღსანიშნავია ერთი მნიშვნელოვანი ტენდენციაც, უმაღლეს და პროფესიულ სასწავლებლებში განათლების მიღების მსურველთა შორის ძალიან დიდი დისპროპორციაა. მაგალითისთვის, თუ 2017 წელს პროფესიულ სასწავლებლებმა საერთო ჯამში 16 146 აპლიკანტი მიიღო, იგივე წელს უმაღლეს სასწავლებლებში 28 206 სტუდენტი ჩაირიცხა.

 2017 წელს ეს დისპროპორცია 32 პროცენტული პუნქტი იყო (66% - 34%), 2016 წელს 28 პროცენტული პუნქტი (64% - 36%), 2015 და 2014 წლებში, ასევე, 28 პროცენტული პუნქტი შესაბამისი 64%-36% დისბალანსით, ხოლო 2013 წელს 18 პროცენტული პუნქტი, 59%-41%-იანი დისბალანსით, უმაღლესი სასწავლებლების სასარგებლოდ (იხ. დიაგრამა 1).

დიაგრამა 1:

უმაღლეს და პროფესიულ სასწავლებლებში ჩარიცხული სტუდენტების პროცენტული თანაფარდობა, 2013-2017 წლები

რაც შეეხება პროფესიული სასწავლებლის კურსდამთავრებულთა დასაქმების სტატისტიკას, 2013 წლიდან დასაქმების პროცენტული მაჩვენებელი იზრდება. ზრდა 2-3 პროცენტულ პუნქტში მერყეობს. ყველაზე მაღალი ზრდა დაფიქსირდა 2016 წელს, როდესაც 2015 წელთან შედარებით, დასაქმებულების მაჩვენებელი 6%-ით გაიზარდა და 56%-ზე დაფიქსირდა (იხ. ცხრილი 3). მიუხედავად ზრდის ტენდენციისა, პროფესიული სასწავლებლების კურსდამთავრებულთა დასაქმების მაჩვენებლები მაინც საკმაოდ დაბალია - კურსდამთავრებულთა დაახლოებით ნახევარი უმუშევარია. აღნიშნულის გამომწვევი ერთი მხრივ შეიძლება იყოს პროგრამების მომზადების დაბალი ხარისხი, ხოლო მეორე მხრივ ქვეყანაში სამუშაო ადგილების სიმცირე.

ცხრილი 3:

პროფესიული სასწავლებლების კურსდამთავრებულთა დასაქმების პროცენტული მაჩვენებელი 2014-2017 წლებში

წელი	2013	2014	2015	2016	2017
მაჩვენებელი%	38, 9 %	42 %	47 %	56 %	56, 2 %

წყარო: განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრო

2015 წელს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს დაკვეთით, შპს „ბი სი ჯი კვლევამ“ შრომის ბაზრის მოთხოვნის კომპონენტის კვლევა ჩაატარა. მონაცემთა განზოგადების შედეგად აღმოჩნდა, რომ საქართველოს მასშტაბით არსებულ 63 387 ორგანიზაციაში დასაქმებულია სულ 908 374 ადამიანი. აქედან, ყველაზე მეტი ორგანიზაცია (32 486) თბილისზე მოდის და შესაბამისად, დასაქმებულების ყველაზე მეტი რაოდენობაც (497 135 ადამიანი) თბილისში ფიქსირდება. კვლევამ ცხადყო, რომ დასაქმებულებს შორის, დიდწილად, წარმოდგენილია უმაღლესი განათლების მქონე ადამიანები (49 %), რომელთაც გააჩნიათ შესაბამისი პროფესიული კომპეტენცია. მინიმალური საკვალიფიკაციო დონის მოთხოვნის მიხედვით, დასაქმებულებს შორის მეორე ადგილზეა საშუალო განათლების მქონე ადამიანების კატეგორია (31.9%), რაც მეტყველებს დაბალი საკვალიფიკაციო დონის მოთხოვნის სამუშაოების სიმრავლეზე. საგულისხმოა იმ პოზიციების სიმცირე, რომელზედაც დასაქმებულები არიან პროფესიული განათლების მქონე ადამიანები (14.7%). შრომის ბაზრის მოთხოვნის კომპონენტების თვისებრივი კვლევის თანახმად, პროფესიული განათლების მქონე ადამიანების მოთხოვნა შრომის ბაზარზე საკმაოდ დაბალია.